- सत्यमेव जयते (Satyameva Jayate) – Truth alone triumphs.
- नियतं कुरु कर्म (Niyatam Kuru Karma) – Perform your duties faithfully.
- कर्मण्येवाधिकारस्ते (Karmanyeva Adhikaraste) – You have the right to work only.
- न हि ज्ञानेन सदृशम् (Na Hi Jnanena Sadrisham) – There is nothing as purifying as knowledge.
- विनयाद् याचितं लभेत् (Vinayād Yācitaṁ Labhet) – Humility earns requests.
- कर्मणे यो न्यायः (Karmaṇe Yo Nyāyaḥ) – Righteousness in action.
- अर्थः सर्वस्य मूलम् (Arthaḥ Sarvasya Mūlam) – Wealth is the root of all.
- धर्मो रक्षति रक्षितः (Dharmo Rakṣati Rakṣitaḥ) – Dharma protects those who protect it.
- उद्योगिनः हि सिद्ध्यन्ति (Udyoginaḥ Hi Siddhyanti) – Success comes to the diligent.
- संयमः परमो धनः (Saṁyamaḥ Paramo Dhanaḥ) – Discipline is the greatest wealth.
- आत्मनं विद्धि (Ātmānaṁ Viddhi) – Know thyself.
- समर्पणं सर्वसिद्ध्ये (Samarpanam Sarvasiddhye) – Dedication leads to all achievements.
- कर्मणि यत्र युक्तिः (Karmaṇi Yatra Yuktiḥ) – Where there is strategy, there is success.
- संगच्छध्वं संवदध्वम् (Saṁgacchadhvaṁ Saṁvadadhvam) – Let us move together, let us speak together.
- परस्परं भावयन्तः (Parasparaṁ Bhāvayantaḥ) – Promoting each other’s well-being.
- धर्मेण विजयी भव (Dharmeṇa Vijayī Bhava) – Be victorious through righteousness.
- योगः कर्मसु कौशलम् (Yogaḥ Karmasu Kauśalam) – Excellence in action is yoga.
- प्रयत्नः फलवत्तमः (Prayatnaḥ Phalavattamaḥ) – Effort brings the best results.
- यतो धर्मस्ततो जयः (Yato Dharmastato Jayaḥ) – Where there is Dharma, there is victory.
- पराक्रमो धर्मस्य जीवनम् (Parākramaḥ Dharmasya Jīvanam) – Courage is the life of Dharma.
- सम्पत्तिर्मूलं यत्नः (Sampattirmūlaṁ Yatnaḥ) – Wealth is rooted in effort.
- न च कर्मफलान्याश्रीते (Na Ca Karmaphalānyāśrīte) – Do not be attached to the results of your actions.
- कार्यं साधयतां धर्मः (Kāryaṁ Sādhayatāṁ Dharmaḥ) – Righteousness in accomplishing tasks.
- सफलतायाः मूलं धैर्यम् (Saphalatāyāḥ Mūlaṁ Dhairyam) – Courage is the root of success.
- श्रमेण सिद्धिः (Śrameṇa Siddhiḥ) – Achievement through hard work.
- सद्भावना सद्व्यवहारः (Sadbhāvanā Sadvyavahāraḥ) – Goodwill and good conduct.
- अमूल्यम् समयः (Amūlyam Samayaḥ) – Time is invaluable.
- सत्ये स्थितिः (Satye Sthitiḥ) – Stability in truth.
- संयमाद् बलवान् भवति (Saṁyamād Balavān Bhavati) – Strength comes from restraint.
- उपायः प्रधानं साधनम् (Upāyaḥ Pradhānaṁ Sādhanam) – Strategy is the key to success.
- ध्येयः सिद्धये कर्मणा (Dhyeyaḥ Siddhaye Karmaṇā) – A goal is achieved through action.
- उद्यमः साहसं बलम् (Udyamaḥ Sāhasaṁ Balam) – Enterprise and courage are strength.
- दृढनिश्चयः विजयते (Dṛḍhaniścayaḥ Vijayate) – Firm determination wins.
- सामान्यतः कर्तव्यम् (Sāmānyataḥ Kartavyam) – The ordinary should be done regularly.
- कृते प्रार्थनं न कर्तव्यम् (Kṛte Prārthanaṁ Na Kartavyam) – Do not seek rewards for completed work.
- शक्तिः सदा सफलः (Śaktiḥ Sadā Saphalaḥ) – Power is always fruitful.
- अहम् आनन्दोऽस्मि (Aham Ānando’smi) – I am bliss.
- ज्ञानं परमो धर्मः (Jñānaṁ Paramo Dharmaḥ) – Knowledge is the highest duty.
- शान्तिः परम् सौख्यम् (Śāntiḥ Param Saukhyam) – Peace is the ultimate happiness.
- उत्साहो बलवान् धैर्येण (Utsāho Balavān Dhairyeṇa) – Enthusiasm strengthens courage.
- व्यवसायः कर्मयोगः (Vyavasāyaḥ Karmayogaḥ) – Business is the yoga of action.
- कर्तव्यं कर्मणि कुशलः (Kartavyaṁ Karmaṇi Kuśalaḥ) – Excellence in duties is essential.
- निश्चयः कर्तव्योऽपि (Niścayaḥ Kartavyo’pi) – Determination is a duty.
- विज्ञानं सर्वोत्तमम् (Vijñānaṁ Sarvottamam) – Science is supreme.
- दृढं संकल्प्य साधय (Dṛḍhaṁ Saṁkalpya Sādhaya) – Firmly resolve and accomplish.
- आचार्य देवो भव (Ācārya Devo Bhava) – Treat the teacher as God.
- कर्तव्यं कर्तव्येण सिद्धये (Kartavyaṁ Kartavyeṇa Siddhaye) – Duty must be fulfilled.
- न ध्येयं विफलमन्त्यज्यम् (Na Dhyeyaṁ Viphalamantyajyam) – Never abandon your goal due to failure.
- आधारः परस्परं सहायः (Ādhāraḥ Parasparaṁ Sahayāḥ) – Support each other mutually.
- सहयोगः सिद्धिर्भवेत् (Sahāyogaḥ Siddhirbhavet) – Cooperation leads to success.
- अग्निर्ज्योतिः प्रकाशयति (Agnirjyotiḥ Prakāśayati) – Fire illuminates light.
- यत्नं कुर्वन्ति सफलाः (Yatnaṁ Kurvanti Saphalāḥ) – Those who strive are successful.
- विचारः कार्यस्य मूलम् (Vicāraḥ Kāryasya Mūlam) – Thought is the root of action.
- विचारोऽस्तु साधनम् (Vicāro’stu Sādhanam) – Thought should be the means.
- प्रयत्नं सिद्धिं साधयेत् (Prayatnaṁ Siddhiṁ Sādhayet) – Effort achieves success.
- स्वाध्यायात् प्रमोदः (Svādhyāyāt Pramodaḥ) – Joy through self-study.
- सामर्थ्यं सिद्धये मार्गः (Sāmarthyaṁ Siddhaye Mārgah) – Ability is the path to success.
- नियमेण सर्वं साधयेत् (Niyameṇa Sarvaṁ Sādhayet) – Everything is accomplished by discipline.
- कर्तव्यं बुद्ध्यापि (Kartavyaṁ Buddhāpi) – Duty is also through wisdom.
- कर्तव्यं सामर्थ्येन सिद्धये (Kartavyaṁ Sāmarthyena Siddhaye) – Duty is fulfilled by ability.
- निश्चयं कुर्वन्ति सफलाः (Niścayaṁ Kurvanti Saphalāḥ) – Determined people succeed.
- कृतेन कर्तव्यम् (Kṛtena Kartavyam) – Duty done with action.
- सत्यमेव श्रेयः (Satyameva Śreyaḥ) – Truth is indeed the best.
- निश्चयः शक्तिस्वरूपः (Niścayaḥ Śaktis
नास्ति बुद्धिमतां शत्रुः ॥भावार्थ :बुद्धिमानो का कोई शत्रु नहीं होता ।
वृद्धसेवया विज्ञानत् ॥भावार्थ :वृद्ध – सेवा से सत्य ज्ञान प्राप्त होता है ।
सत्यमेव जयते ॥भावार्थ :सत्य अपने आप विजय प्राप्त करती है ।
धर्मस्य मूलमर्थः ॥भावार्थ :धन से ही धर्म संभव है ।
विद्या परमं बलम ॥भावार्थ :विद्या सबसे महत्वपूर्ण ताकत है ।
आत्मायत्तौ वृद्धिविनाशौ ॥भावार्थ :वृद्धि और विनाश अपने हाथ में है ।
उपायपूर्वं न दुष्करं स्यात् ॥भावार्थ :उपाय से कार्य कठिन नहीं होता ।
कार्यार्थिनामुपाय एव सहायः ॥भावार्थ :उद्यमियों के लिए उपाय ही सहायक है ।
दुर्बलाश्रयो दुःखमावहति ॥भावार्थ :दुर्बल का आश्रय दुःख देता है ।
सहायः समसुखदुःखः ॥भावार्थ :जो सुख और दुःख में बराबर साथ देने वाला होता है सच्चा सहायक होता है ।
सक्ष्मात् सर्वेषों कार्यसिद्धिभर्वति ॥भावार्थ :क्षमा करने से सभी कार्ये में सफलता मिलती है ।
अर्थमूलं धरकामौ ॥भावार्थ :धन ही सभी कार्याे का मूल है ।
आपत्सु स्नेहसंयुक्तं मित्रम् ॥भावार्थ :विपत्ति के समय भी स्नेह रखने वाला ही मित्र है ।
कालवित् कार्यं साधयेत् ॥भावार्थ :समय के महत्व को समझने वाला निश्चय ही अपना कार्य सिद्धि कर पता है ।
अर्थेषणा न व्यसनेषु गण्यते ॥भावार्थ :घन की अभिलाषा रखना कोई बुराई नहीं मानी जाती ।
न संसार भयं ज्ञानवताम् ॥भावार्थ :ज्ञानियों को संसार का भय नहीं होता ।
“उद्यमेन हि सिध्यन्ति कार्याणि न मनोरथैः।न हि सुप्तस्य सिंहस्य प्रविशन्ति मुखे मृगा:।”
अर्थ – सिर्फ इच्छा करने से उसके काम पूरे नहीं होते, बल्कि व्यक्ति के मेहनत करने से ही उसके काम पूरे होते हैं। जैसे सोये हुए शेर के मुंह में हिरण स्वयं नहीं आता, उसके लिए शेर को परिश्रम करना पड़ता है।
“योगस्थः कुरु कर्माणि संगं त्यक्त्वा धनंजय ।सिद्धयसिद्धयोः समो भूत्वा समत्वं योग उच्यते ॥”
अर्थ – इस श्लोक में भगवान श्री कृष्ण अर्जुन से कहते हैं कि हे धनंजय! तू आसक्ति को त्यागकर, सफलताओं और विफलताओं में समान भाव लेकर सारे कर्मों को कर। ऐसी समता ही योग कहलाती है
“उत्तिष्ठत जाग्रत प्राप्य वरान्निबोधत।क्षुरासन्नधारा निशिता दुरत्यद्दुर्गं पथस्तत्कवयो वदन्ति॥”
अर्थ – उठो, जागो, और अपने लक्ष्य को प्राप्त करो। तेरे रास्ते कठिन हैं, और वे अत्यन्त दुर्गम भी हो सकते हैं, लेकिन विद्वानों का कहना हैं कि कठिन रास्तों पर चलकर ही सफलता प्राप्त होती है।
न चोरहार्य न राजहार्य न भ्रतृभाज्यं न च भारकारि।व्यये कृते वर्धति एव नित्यं विद्याधनं सर्वधनप्रधानम्।।
अर्थ- एक ऐसा धन जिसे चुराया नहीं जा सकता, जिसे कोई भी छीन नहीं सकता, जिसका भाइयों के बीच बँटवारा नहीं किया जा सकता, जिसे संभलना बिल्कुल भी मुश्किल नहीं है और जो खर्च करने पर और अधिक बढ़ता है, वह धन, विद्या है। विद्या सबसे श्रेष्ठ धन है।
0
